(Bài viết rất dài, hãy share về tường của mình để đọc, thấm từ từ và thực hành nhé. Đây là bài số 1 trong series 60 bài về kinh nghiệm khởi nghiệp cho các startup, hy vọng nó sẽ giúp bạn mở ra nhiều điều).

Theo lẽ thông thường, cứ thứ gì người ta có nhu cầu thì bán cái đó sẽ có lời và có tiền. Nhưng, đã nói là làm kinh doanh, muốn trở thành doanh nhân thì phải khác “con buôn”. Không phải cứ cái gì có lời là bán, kiếm tiền là trên hết, những vấn đề khác bỏ qua. Vì vậy trước tiên bạn phải xem sản phẩm, dịch vụ (sau đây gọi chung là sản phẩm) đó nó có thuộc sở trường, sở thích, đam mê của mình hay không? Dung lượng thị trường có đủ lớn hay không? Tương lai có triển vọng không?... Để tìm cho mình một sản phẩm phù hợp bạn có thể bắt đầu với một trong các phương pháp sau: Cải tiến quy trình để biến một sản phẩm cũ trở thành một sản phẩm mới, Grab cũng là một loại hình taxi được cải tiến từ taxi truyền thống; Sản phẩm cũ cho một thị trường mới, ví dụ như giày cao gót cho thổ dân châu Phi; sản phẩm mới cho thị trường cũ, ví dụ như rượu ngâm chuối hột cho thị trường Hàn Quốc; Một sản phẩm mới thay thế cho sản phẩm cũ, ví dụ như USB thay cho đĩa mềm; Hoặc sản phẩm ngách dành cho thị trường ngách, ví dụ như sữa hạt dành cho bà bầu cũng là một sản phẩm ngách dành cho một thị trường ngách…

Tóm lại là có rất nhiều cách để lựa chọn sản phẩm nhưng hãy lưu ý các vấn đề dưới đây.

Đầu tiên: cái gì cũng có nhưng không có cái gì

Đây là một sai lầm rất sơ đẳng và ngu ngốc của rất nhiều người khởi nghiệp. Hễ cứ thấy cái gì có lời là bán, thấy ai cần cái gì là nhào vào xí cái này em làm được, cái này em có, thương vụ này để em làm cho… Rồi họ lại nghe đâu đó lời khuyên “không đổ trứng vào một rổ” vậy là mang tiền, thời gian, trí tuệ đi rải mỗi nơi một chút rồi cuối cùng không biết tiền mình ở đâu hết, mình chết như thế nào, bị thương ra sao?… Trước khi làm nhiều việc hãy làm một việc cho thật xuất sắc và trở thành số một trong lĩnh vực của minh, tích lũy được một ít kinh nghiệm, tài chính rồi mới tính chuyện đi ký sinh. Vingroup ngày trước cũng chỉ có BĐS và du lịch, sau khi mạnh rồi thì cứ vác chữ VIN đi gắn đuôi vào và cứ gắn vào đâu thì chỗ đó đổi đời từ đá thành vàng; Grab trước đây là Grab taxi, chỉ có một dịch vụ là kết nối các taxi, sau khi họ trở thành số một rồi mới có các thứ khác là Grab car, Grab bike, Grab food… và giờ có cả Grab bank; Thế Giới Giấy chúng tôi nghe tên thì hoành tráng nhưng lúc đầu chúng tôi cũng chỉ có mỗi GIẤY VỆ SINH, 3 năm sau chúng tôi mới có GIẤY CUỘN LỚN, 5 năm sau mới có KHĂN GIẤY và giờ 10 năm chúng tôi là một hệ sinh thái THƯỜNG TRỰC NHÀ VỆ SINH.

Thứ 2: vơ đam mê của người khác về làm của mình

Có ông anh tới chơi thấy vườn của tôi có đủ các loại cây ăn quả, dưới nước đầy cá, trên bờ gà cả đàn, rau xanh bạt ngàn nên ông ấy khoái lắm. Ông nói “tui cũng mê làm vườn lắm, nếu tui mà có khu vườn như chú thì khỏi đi làm, ở nhà nuôi trồng mỗi tháng có rau cỏ ăn thoải mái, chăn nuôi tăng gia nữa thì cũng kiếm đủ sống’’.

Tôi nói ông anh đừng tưởng bở, nhìn vậy chứ không dễ ăn đâu, làm xây xẩm mặt mày cả ngày lẫn đêm, 03 năm nay tôi chưa biết ngày nghỉ cuối tuần là gì, phơi nắng cháy mặt mới được vậy đó.

Ông anh nói “Tôi 85kg, nặng gần gấp đôi chú, tướng chú thế này còn làm được, có gì mà tui không làm được?”.

Thấy ông anh quyết tâm nên tôi nói “Em còn mảnh vườn vài ngàn mét vuông, có nhà vườn 2 mái kiểu miền Bắc rất mát mẻ sạch sẽ. Ngày xưa em làm vườn ở đây nhưng nhỏ quá làm không đã nên mới chuyển về đây. Ở đó giờ vẫn bỏ hoang, em sẽ cho anh ở miễn phí để làm vườn và chăn nuôi’’. Ông anh rất hồ hởi và mong được bàn giao khu vườn.

Hai ngày sau tôi bàn giao khu vườn, làm từ 8h00 đến hơn 9h ông anh nói “đất ở đây cứng quá, lại nhiều cỏ không làm được đâu chú ah, tưởng nó có sẵn như của chú rồi thì còn làm được’’.

Vậy là ông anh mê thứ tôi có chứ không hề đam mê và cũng không đủ năng lực để làm nông nghiệp. Nếu là tôi, đám cỏ đó giờ phát sạch, phơi khô và đốt sau đó cuốc úp xuống, xới cho tơi đất và trồng rau thì không còn gì tuyệt bằng. Khởi nghiệp mà đam mê nửa vời, chưa gì đã bỏ cuộc, thấy người ta làm được thì thích và tưởng mình cũng đam mê rồi lao vào làm thì cám cũng không có ăn chứ đừng nói cơm. Nhóm này nếu khởi nghiệp thì nhảy lầu chỉ là vấn đề thời gian!

Thứ 3: nghe người ta nói bán cái đó ngon lắm nên làm

Ngon đối với người này nhưng chưa hẳn đã ngon với người khác, ngon hay không ngon tùy vào sở thích, năng lực và khả năng của mỗi người.

Tôi đã phỏng vấn và gặp rất nhiều người đang làm công việc rất tốt, nghe đâu đó người ta nói bán café ngon, một vốn bốn lời thế là nghỉ việc về mở quán café, 3 tháng sau nướng sạch mấy trăm triệu tích góp bao nhiêu năm và dẹp tiệm đi tìm việc lại. Highland, The Coffee House, Đà Lạt Phố họ vẫn rất ngon, sao bạn không ngon? Nó chỉ ngon được với một số ít người thôi, còn đa số lĩnh vực này nó đắng ngắt.

Nhiều người nói rằng bán đồ quần áo thời trang ngon lắm, qua Quảng Châu mua kg (ký) về bán cái nên đua nhau mở shop thời trang nhưng rồi đua nhau dẹp tiệm. Nhưng anh bạn của tôi Lê Thành Vân thì vẫn rất ngon, số lượng cửa hàng vẫn liên tục tăng, doanh số tăng ào ào. Tại sao với Vân thì ngon nhưng với số đông còn lại chát vậy? Đơn giản vì Vân có năng lực, hiểu biết và đam mê tuột cùng muốn mang cái đẹp đến cho chị em nên mới ngon vậy đó!

Nhiều người nói tôi kinh doanh giấy gặp may, hái được sao trên trời vì sản phẩm này ai cũng xài… Xin thưa, lĩnh vực của tôi lợi nhuận nó mỏng đúng như giấy, hơn 10 năm qua tôi đã bước qua xác hàng chục ông. Sao họ không ngon mà chúng tôi ngon? Câu trả lời là… còn lâu mới nói.

Thứ 4: dung lượng thị trường có đủ lớn không?

Nếu dung lượng thị trường lớn thì nó sẽ giải quyết được 02 vấn đề. (1) khi chúng ta đang nhỏ chỉ cần chiếm được một phân khúc khách hàng/ sản phẩm rất nhỏ cũng sống tốt. Cũng như khi chúng ta đi vào một khu rừng nếu trời nắng thì chúng ta rất dễ tìm một cái cây để nấp, thậm chí chỉ cần một cành cây nhỏ cũng làm cho chúng ta cảm thấy thoải mái dễ chịu; (2) khi chúng ta lớn lên thì thị trường đó đủ lớn, đủ rộng cho chúng ta chiến đấu sòng phẳng với các ông lớn để dành một miếng lớn của chiếc bánh thị phần.

Ngược lại, nếu dung lượng thị trường quá nhỏ thì khi khởi nghiệp chúng ta muốn tìm một chỗ để nấp cũng rất khó và khi lớn lên có ăn hết cả chiếc bánh cũng không thấy phê. Điều này cũng giống như khi chúng ta đi trên sa mạc chỉ có một cái cây. Để kiếm một bóng cây rất khó vì dưới gốc cây đó đã có đầy hổ báo ăn thịt rồi, mà nếu dưới gốc cây đó không có hổ báo, chỉ có một mình ta thì vẫn không đủ mát vì cái cây quá nhỏ so với sa mạc.

Thứ 5: đừng cố gắng tạo ra sản phẩm tốt nhất, hãy tạo ra sản phẩm phù hợp.

Nhiều người cứ tưởng sản phẩm phải tốt nhất, hoàn hảo nhất mới bán được. Điều đó hoàn toàn sai, nó chỉ đúng trong một trường hợp duy nhất đó là chất lượng rất tốt nhưng giá rất rẻ.

Nếu bạn cố gắng làm ra một sản phẩm thật tốt, thật mỹ miều cỡ như Iphone nhưng khách hàng mục tiêu của bạn là công nhân, nông dân thì chỉ có chết. Họ làm gì có đủ tiền để chi trả cho những thứ đắt tiền đó? Nếu có thì cũng chỉ là một bộ phận rất nhỏ so với kỳ vọng. Asanzo đã làm việc này rất tốt, họ không làm ra sản phẩm tốt nhất nhưng họ có sản phẩm phù hợp nhất.

Thứ 6, khả năng mua lặp lại cao.

Khởi nghiệp thường ít vốn, tỷ suất lợi nhuận thấp, không có lợi thế về sản lượng. Vì vậy tăng khả năng mua lặp lại được coi như một cứu cánh tuyệt vời nhất. Coca cola, Pepsi, Unilever, Facebook, Youte, Grab, Airbnb… họ lớn khổng lồ, giá trị doanh nghiệp tăng nhanh là nhờ yếu tố này. Có 1001 cách để tăng số lượng mua lặp lại, vấn đề này tôi sẽ nói trong bài “Giá trị gia tăng là gì?”.

Thứ 7, tạo xu hướng và dẫn dắt thị trường.

Câu nói “đu trend” nó đã quá quen và phổ biến đối với những ai sử dụng Facebook nên không phải nói nhiều về nó. Tạo xu hướng là một cách để mình định hướng khách hàng, dẫn dắt thị trường, né cạnh tranh và vươn lên dẫn đầu. Một trong nhưng cách tạo xu hướng dễ và nhanh nhất là nghiên cứu thị trường nước ngoài thấy có cái gì hay thì mang về Việt Nam căn chỉnh lại, địa phương hóa nó đi để phù hợp với văn hóa, thói quen, thu nhập của người Việt Nam là sẽ phát triển bùng nổ. Đơn giản là họ phát triển trước Việt Nam hàng trăm năm nên cái gì tốt, hay, ngon thì dùng hết rồi. Trước khi mình nghĩ đến việc vượt họ thì hãy đặt mục tiêu bắt kịp họ cái đã. Về vấn đề này thì ví dụ rất nhiều nên tôi không viết nữa vì nó đã quá dài rồi. Nếu ai cần tôi sẽ nói ở phần bình luận.

Hãy cẩn thận và chọn một sản phẩm thật sự phù hợp trước khi bắt đầu, nếu không bạn sẽ bị loại khỏi cuộc chơi ngày từ vòng gửi xe.

Hãy thả tym và còm men để tôi biết bạn vẫn còn hứng thú đọc các bài tiếp theo. Và nếu hữu ích thì tag thêm bạn bè, biết đâu giúp được ai đó!?

Bài 2 sẽ là chủ đề “Bán cho ai?”. Hy vọng tôi sẽ có thêm chút thời gian và động lực để sớm viết về nó.

[FROM MR. MAI QUỐC BÌNH - CEO THẾ GIỚI GIẤY]